Çıyanlar, çok hızlı hareket eden, uzun vücuda sahip eklembacaklılar şubesine ait bir sınıftır ve Çok Bacaklılar (Myriapoda) sınıfı içinde yer alırlar. İri türleri zehirlidir; ancak birçok çıyan türü küçük dişlere sahip olduğundan insan derisini delemez. Antarktika dışında tüm kıtalarda yaşayabilirler. Çıyan ısırmalarında, özellikle şahdamar ve göz gibi organlar korunmalı, ısırılan yere buz konulmalıdır. Boyları 1 mm ile 30 cm arasında değişir ve akrep, örümcek ve küçük böceklerle beslenirler.
Çıyanlar, tesbih böceğinin bir akrabası olup, yavaş ve zararsız olan çöpçül kırkayaklardan (Diplopoda) farklıdır. Kırkayaklarda her boğumda iki çift bacak bulunurken, çıyanlarda bir çift bacak bulunur. Etçil beslenen çıyanlar utangaç olmalarına rağmen tehdit edildiklerinde ısırabilirler. Kırkayaklar ise genel kanının aksine sokmaz ve ısırmazlar; dokunulduğunda veya tehlike sezince hemen kıvrılıp ölü taklidi yaparlar.
Tropik iklimlerde yaşayan çıyanlar en fazla 30 cm boyunda olabilirler. Böcek olmaktan ziyade karides türevi eklembacaklılar olarak kabul edilirler. Çıyanların beslenme şekilleri ve yaşam alanları onları ekosistem içinde önemli bir yere yerleştirir. Tarım ve bahçecilikte zararlı böcek popülasyonlarını kontrol altında tutmada yardımcı olabilirler.
Çıyanlar, oldukça hızlı hareket eden, uzun bir vücuda sahip, eklem bacaklılar familyasına ait birçok bacaklılar sınıfındandır. İri olanları oldukça zehirlidir, bir kısmı dişleri ufak olduğundan dolayı deriyi delemezler. Antarktika haricinde her yerde yaşarlar. Arılarda olduğu gibi şah damar ve göz gibi organlar sakınılmalıdır, ısırdığı takdirde ısırılan yere hemen buz konulmalıdır.
Çıyan
Antartika hariç her bölgede ve kıtada bulunur. Eklem bacaklılar familyasına ait olduğundan her şartta ürer. Arılara benzer özelliklerinden dolayı sokarak diğer canlılara zarar verebilirler. Yaşam alanları ormanlık ve çayır çimen olan yerlerdir. Çıyanlar, 430 milyon yıl önce, Geç Silüryen döneminde ilk defa evrimleşmeye başlayan karasal bir hayvan grubudur.
Çıyan Hakkında Bilgiler
Oldukça tehlikeli canlılar olan Çıyanlar oldukça zehirlidir. Yaşadıkları bölgeye ve türüne göre zehirlerinin etkisi değişmektedir. Sıcak yerlerde yaşayan türler daha fazla zehirlidir. Etkili zehre sahip Çıyanlar, ev içlerine girdiklerinde oldukça tehlikelidir. Çıyan sokması neticesinde kişilerde şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi, titreme, üşüme, yüksek ateş gibi belirtiler görülür. Etkili zehre sahip olan türlerin ısırması neticesinde insanların felç geçirme olasılığı oldukça yüksektir.
Çıyan sokması veya Çıyan ısırması gibi olumsuz durumlar ile karşılaşmamak için bunların görüldüğü ve görülebileceği alanlara böcek ilaçlama yaptırmak gereklidir. Basit Çıyan zehirleri ya da ilaçları, bunları yok etmeye yaramayacağı gibi, sağlık problemleri oluşmasına sebep olabilir. Bu sebeple, Çıyandan korunmak ve yaşam alanınızı daha güvenli hale getirebilmek için profesyonel böcek ilaçlama hizmeti almalısınız.
Çıyanlar Nasıl Ürer?
Genellikle 10 ile 60 arası yavru yumurtlayan dişi Çıyanlar, yalnızca yavrularını sarıp sarmalayarak korumakla kalmazlar, onları yalayarak üzerlerinde mantar ve benzeri oluşumların oluşmasına engel olurlar. Eğer anne ürker ve yavrularını geride bırakarak kaçarsa, yavrular çok kısa bir zamanda mantarlara yem olurlar. Tabi bu durum, Scolopendromorpha türündeki Çıyanlar için geçerli değildir, çünkü bu Çıyanlar annelerinin içerisinde iken yumurtadan çıkarlar ve annelerini diri diri yerler ve bu şekilde anne vücudundan çıkarak özgür yaşantılarına başlarlar.
Çıyanlar yumurtlayarak ürerler. Yavrularını her gün yalayarak temizlemeleri gerekir. temizlemedikleri takdirde mantar ürer ve mantarlar yumurtaları yerler. Yavrular annelerini yiyerek dünyaya gelirler. Bu döndü ile yaşamlarını sürdürürler.
Çıyan ve Evcil Hayvanlar
Çıyanlar insanlara verdiği zararın aynısını tüm evcil hayvanlara da verebilir. Hatta evcil hayvanlara ulaşması ve sokması çok daha kolaydır. Bir evcil hayvanı soktuğu zaman aynı insanın gösterdiği tepkiyi evcil hayvanlarda da görebilirsiniz. Eğer evcil hayvanınızın bir Çıyan tarafından ısırıldığından şüphe ediyorsanız en yakın veterinere başvurmanız gerekir.
Çıyan ve İnsanlar
Çıyanların yalnızca evcil hayvanları değil, insanları da ısırma eğilimleri mümkündür. İnsan derisi üzerinde sokma izleri görebilirsiniz. Bu ısırık arı sokmasına benzer. Böyle bir durumla karşılaştığınızda vakit kaybetmeden bir doktora başvurmak gerekebilir çünkü Çıyan zehirli olabilir.
Çıyan Nasıl Tespit Edilir?
Çıyanlar genelde rutubetli ve yeşil alanlarda barınırlar. Herhangi bir alanda Çıyan olup olmadığını anlamanızın tek yolu Çıyanı görmenizdir. Dolaştığı yerlerde hiç bir iz bırakmaz. Eğer bir yerde Çıyan gördüyseniz etrafta muhtemelen barındığı ve gezdiği yerler vardır. Tekrar görme ihtimali yüksektir.
Çıyanların Özellikleri
Çıyan genellikle kırkayak ile karıştırılır. İkisini birbirinden ayıran özellikler ise, Çıyanlar görünüş olarak aynı sınıfın üyesi olan kırkayaklarla karıştırılırlar. İkisi arasında belirgin farklar vardır. Çıyanların vücutları yassı, enine oval, başları vücutlarıyla aynı doğrultuda, antenleri uzun, hareketlerinin atik ve her bir segmentte bir çift bacağı bulunduğundan kırkayaklardan basitçe ayrılırlar. Ayrıca bitkiler için Çıyanlar kırkayaklar kadar zararlı değildirler. Çıyanlar böcek, toprak solucanı ve sümüklü böcek gibi omurgasızlarla beslenen canlı olarak görülmektedir. İki eklem bacaklı arasındaki en basit ayırıcı özellik ayaklarıdır. Çıyanların her vücut kıvrımında bir çift ayak, kırkayakların da iki çift ayak vardır.
Çıyan Çeşitleri
Çıyanlar iki çeşittir. Birincisi zehirli olan, ikincisi ise zehirsiz olandır. Her ikisi de diğer böceklerle beslenirler. Ve her ikisi de kendilerini korumak amaçlı bir insanı ya da hayvanı ısırabilirler. Çıyanların zehirli ya da zehirsiz olduklarını bakınca anlamak pek mümkün değildir.
Çıyanlar Nasıl Yok Edilir?
Çıyanlar böcekleri ve diğer eklem bacaklıları yediği için, besin kaynaklarının yok edilmesi onlarla mücadelede en etkili yöntemdir. Bu sebepten dolayı, ilaçlama yapmadan önce evde ya da binada bulunan tüm zararlı böcekler tespit edilip yok edilmelidir. Bazı Çıyanlar korktukları zaman çok hızlı bir şekilde kaçabilir. Ev Çıyanları için etrafa yapışkanlı tuzaklar koymak var olan Çıyanları yok etmek için iyi bir yöntemdir. Bu yöntemle eve giren Çıyanın ne yönden geldiğini de anlayabilirsiniz. Fakat Çıyan çok fazla ise son çare ilaçlamadır. Uzman bir ilaçlama firmasına başvurmanız gerekebilir.
