Fare adı, belirli bir taksonomik gruba karşılık gelmemekle birlikte, bilimsel adlandırmada özellikle Mus cinsi için kullanılır. Bununla birlikte, Muridae familyasının Rattus cinsini oluşturan ve halk arasında lağım faresi veya keme olarak bilinen kemiricilere sıçan denir. Cricetidae familyasının Microtus cinsini oluşturan ve tarla faresi olarak bilinen kemiriciler ise fare türü değildir.
Fareler çok hızlı kaçabilen ve çok hızlı üreyen hayvanlardır ve yeryüzünün bütün karalarına dağılmışlardır. Yanaklarından omuzlarına kadar inen küçük astarlı iki dış çene keseleri vardır. Bu keselerde yiyecek taşırlar ve gerektiğinde içini dışına çıkararak temizlerler. Avurdu keseli fareler yuva yaparken toprağı güçlü ön pençeleriyle kazarlar ve kıvrık kesici dişlerini sert toprak ve taşları yerinden oynatmak için kullanırlar. Kesici dişleri sürekli olarak büyüdüğü için aşınan yüzeyler hemen yenilenir.
Fareler tahıl, kök, meyve, ot ve böcek gibi çok çeşitli yiyeceklerle beslenirler. Genetik yapılarının insan genetik yapısına ileri düzeyde benzerlik göstermesi ve hızlı üreme özellikleri dolayısıyla, fareler bilimsel araştırmalarda kobay olarak yaygınca kullanılırlar. Bu özellikleri, farelerin biyomedikal araştırmalarda önemli bir model organizma olmasını sağlar.
Kemirgenler ailesine ait olan fareler, aynı zamanda memeli hayvanlardır. Farelerin dünya üzerinde bilinen 20 türü bulunmaktadır. Fareler sıcak havaları severler ve daha hareketli olurlar, kış aylarında ise yuvalarından çok fazla uzağa gitmeyerek, enerjilerini harcamazlar. Fareler, her türlü kapalı mekanlarda, tarla ve açık alanlar ile kanalizasyon ve pis su birikintilerinin olduğu yerlerde yaşamaktadır.
Fare Nedir?
Fareler, kemirgenlerin Myomorpha alt soyundan gelmektedir. En yaygın fare türü olan ev fareleri ise Mus musculus adı ile anılmaktadır. Farelerin ismi Arapça’da dahil olmak üzere bir çok dilde geçmektedir ve tarihleri insanlık tarihinden öncesine kadar dayanmaktadır. Yeryüzünde ilk tespit edilen fareler, açık alanda bulunan ve bitkiler ile böceklerle beslenen kemirgenlerdir. İnsanlığın gelişmesi ile birlikte, yemek artıklarından dolayı insanların yaşadığı ortamlarda daha fazla yuvalanmaya başlamışlardır.
Fare Hakkında Genel Bilgiler
Fareler, boyutlarına göre de fare (küçük olanlar) ve sıçan (büyük olanlar) olarak isim almaktadırlar. Dört ayakları bulunan farelerin, ön ayakları genellikle arka ayaklarından daha uzun olmaktadır. Fareler hakkında genel bilgiler ise şöyledir:
- Fareler genellikle siyah, beyaz, kahverengi ve gri ile boz renklerde bulunur.
- Farelerin kuyrukları kendi boyları kadar olmakla beraber bazı cinslerinde boylarının iki katına yakın kuyruğu olanlar da vardır.
- Fareler, iyi birer tırmanıcı ve yüzücüdürler, aynı zamanda 50 cm civarında da sıçrayabilirler.
- Farelerin koku alma ve duyma özellikleri çok gelişmiştir.
- Farelerin DNA yapıları insanlarınkine çok benzemektedir. Bu nedenle insanlar için kullanılacak birçok ilacın denemesi farelerin üzerinde yapılmaktadır.
- Fareler günlerinin 12 saate yakın bir zamanını uyuyarak geçirirler.
- Fareler yemek ayırt etmediklerinden, leşler de dahil her şeyi yiyebilirler.
- Fareler kemirgenler arasında en zeki hayvanların başında yer alır.
- Farelerin ömrü ise 1 ile 4 yıl arasında değişmektedir.
Fare Çeşitleri
Dünya üzerinde bulunan en yaygın olan fare çeşitleri şunlardır:
- Ev faresi
- Lağım faresi
- Kör fare
- Çatı faresi
- Tarla faresi
- Su faresi
- Hamster
- Orman faresi
- Pamuk faresi
- Kanguru faresi
- Keseli fare
- Fırça kuyruklu fare
Fareler Nasıl Çoğalır?
Fareler her mevsim ve ortamda üreyebilen hayvanlardandır. Dişiler ortalama 2 ile üç aylık olduklarında gebe kalabilmektedir. Yılda yaklaşık 7 defa doğurabilen dişi fareler, her seferinde yaklaşık olarak 5 ile 12 arasında yavru doğurabilmektedir. Bir çift fareden beş yıl gibi kısa bir sürede 20 milyonun üzerinde fare kolonisi oluşabilmektedir. Farelerin gebelik süresi ise yaklaşık 22 gün civarı olmaktadır. Yeni doğan fare yavrularının tüyleri yoktur ve ortalama 3 gün boyunca kör ve sağırdırlar. Dişi fareler yaklaşık iki hafta boyunca yavrularını emzirirler. Fare yavruları iki haftadan sonra kemirmeye ve katı besinler yemeye başlarlar. Çiftleşme dönemine gelmeden önce, erkek ve dişi fareler kolay kolay birbirinden ayırt edilemezler. Farelerin en çok ses çıkardığı dönemler ise, çiftleşme dönemleri olmaktadır.
Fare Nasıl Tespit Edilir?
Bir yerde fare varlığını tespit edebilmek için geçerli bazı kriterler bulunmaktadır, bunlar şu şekildedir;
- Dışkı bulunması: özellikle yemek artıklarının bulunduğu çöp tenekelerinin yakınlarında ve depolarda görülmektedir. Farelerin dışkıları pirinç şeklindedir ve siyah renktedir. Uzunlukları ise yaklaşık 3 mm ile 5 mm arasında değişmektedir.
- Kemirilmiş kablolar: fareler en çok kabloları kemirmektedir. Bu nedenle de birçok elektrik arızası ortaya çıkmaktadır.
- Zarar gören eşyalar: elbise, tahta ve perde gibi birçok malzemeler fareler tarafından kemirilerek zarar görürler. Ayrıca, çiçek toprakları da fareler tarafından etrafa yayılırlar.
Farelerin Verdiği Zararlar
Fareler insanların yiyecek ve gıdaları ile ev eşyalarına birçok zarar vermekle beraber, ölümcül sonuçlar doğuran hastalıkların da bulaşmasına neden olurlar. Fareler özellikle yaşadıkları ve dolaştıkları kanalizasyon gibi birçok virüs barındıran yerlerden taşıdığı hastalıklar nedeni ile çok tehlikelidir. Farelerin taşıdığı hastalıklar arasında; kuduz, tifo ve veba gibi birçok önemli mikrop bulunmaktadır. Bu mikropları vücutları ile taşıyarak, gıdalara bulaştırmakta veya direkt olarak ısırma yolu ile de insanlara bulaştırmaktadır. Özellikle geceleri uykuda meydana gelen fare ısırmaları, tükürük bezleri yüzünden genellikle acı hissetmeden gerçekleşmektedir.
Fareler aynı zamanda evcil hayvanların yumuşak dokularını ısırarak da çeşitli hastalık ve yaralanmalara sebep olmaktadır. Fareler özellikle ekili tarlalara da çok zarar vermektedir. Tarlalarda bulunan ekinlerin köklerini yiyerek beslendiklerinden, elde edilen ürünün oldukça azalmasına neden olmaktadır.
Fare Nasıl Yok Edilir?
Eskiden farelerden kurtulmak için evlerde kedi beslemek veya fare kapanları kurmak gibi klasik yöntemler kullanılmaktaydı. Bu yöntemler sadece geçici çözümler oluşturmakta ve fare nüfusunu sürekli artmaktaydı. İlaç teknolojisinin gelişimi ile fare ilaçları da gelişmiştir ve özellikle insan sağlığına zarar vermeyen etkili ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar fare ile mücadelede etkin olarak kullanılsa da, ilaçlamadan belirli bir süre sonra tekrar fare belirtileri başlarsa mutlaka profesyonel destek alınmalıdır. Profesyonel ilaçlama firmaları, özel cihazlarla farelerin yerlerini tespit ederek onları imha etmekte ve bir daha buraların kullanılmasına engel olmaktadır.
