Eklem bacaklılar sınıfında yer alan bir parazit türü olan pire kendi boy uzunluğuna kıyasla çok uzun sıçrama özelliği ile bilinir. Pire adı bulunduğu eklem bacaklılar sınıfında yer alan yaklaşık 1600 çeşit böceğe birden verilen genel isimdir. Ortak özellikleri ise kan emici olmalarıdır.
Pire’nin Tarihçesi
Pire isminin kökeni Latince’den gelme olup bulunduğu biyolojik eklem bacaklılar sınıfının adı Siphonaptera’dır. Yetişkin bir pirenin boyu 2,5 mm uzunluğundadır. Küçük yapıları ve kanatsız olmalarına rağmen en büyük özellikleri uzun mesafe sıçrama yetenekleridir. Vücut yapıları iğnelerden oluşmuştur ve ağızları kesici olduğu için kan emme işlemini çok rahat bir şekilde gerçekleştirebilirler.
Pire Hakkında Bilgiler
Pireler hareketlenmeden önce larva halindedirler. Larvaları gelişmelerini sağlayan besin kaynağını organik atıklardan sağlarlar. Larvalar gelişerek çatlayıp pireye dönüşür ve hareketlenmeye başlarlar. Hareketlenmeye başlayan pirelerin yeni besin kaynağı kan olur.
Pireler ürerken üreme işlemini kan emdikleri canlı üzerinde değil daha çok halı, yatak örtüsü, battaniye, nevresim, yer döşemesi gibi yerlerde gerçekleştirirler. Üreme evresi sonrası kuluçka evresi tamamlanan pireler bir iki gün içerisinde yumurtadan çıkarlar.
Pirelenme Evresi
Bir canlının pirelenip pirelenmediğinin anlaşılması birkaç belirtinin tespit edilmesi sonucu ortaya çıkar. Bunlar arasında kaşınma problemi ilk sırada gelen belirtiler arasındadır. Kaşınma birçok sebebe bağlı olacağından ilk etapta kesin pire tanısı koymak doğru değildir. Pireler larva halindeyken canlılara geçmediklerinden pirelenme evrelerinden sadece hareketli dönem canlılarda devam eder.
Pire ve Evcil Hayvanlar
Pireler genellikle konak olarak evcil hayvanları tercih ederler. Evcil hayvanlarda sıklıkla görülen pirelenme belirtisi kaşınma ve yalanmadır. Pirelerin evcil hayvanların kanını emerek yaşamlarını sürdürmeleri hayvanların derilerinde kaşınma ve kaşınan bölgeyi yalama hareketini doğurur. Tüylerinin arasında rahatlıkla gizlenerek yaşamlarını sürdürebilen pireleri fark etmek ise oldukça kolaydır. Evcil hayvan sahibinin ya da veteriner hekimin evcil hayvanın türleri arasında yapacağı el ve gözle kontrol, pireleri kolaylıkla tespit etmesine imkân sağlar.
Pire ve İnsanlar
Pirelerin sadece evcil hayvanlarda yaşamlarını sürdürebilmeleri yanlış bilinen bir bilgi olup insanlarda rastlanması mümkündür. İnsan derisi üzerinde ısırık izleri görünen pireler aynı şekilde kaşınma ihtiyacı doğurarak ısırdıkları yerde ciltte tahribat da oluştururlar. Böyle bir durumda vakit kaybetmeden bir cilt doktoruna başvurmak gerekebilir çünkü pire ile aynı etkileri gösteren başka rahatsızlıkların da belirtisi olabilir.
Pire Tespiti
Pireler yaşam alanlarında bıraktıkları dışkıları ile kendilerini belli ederler. Bu dışkılar bakın alanda pire yaşamının devam ettiğinin belirtisidir. Şekli ve büyüklü açısından daha çok bir karabiber tanesini andıran pire dışkısını tespit etmek oldukça kolaydır. Genellikle yaşam alanı olarak seçtikleri evcil hayvanların yataklarında, ev mobilyaları arasında bulunan hali ve kilimlerde, çoğu zaman evcil hayvanların dolaştığı insan yaşamına ait yatak ve nevresimlerde görülebilir. Pirelerin hareketi sürünme ve zıplama olarak gerçekleştiğinden sürünürken pireleri gözlemlemeniz daha sık rastlanılan bir durumdur. Sıçrama hareketleri ise pirelerin konakçılar arasında rahatlıkla hareket etmelerini ve böylelikle bulaşmalarını sağlayan bir etkidir.
Yapıları ve Diğer Böceklerden Ayıran Özellikleri
Yetişkin bir pire yaklaşık 2 – 2,5 mm uzunluğunda olup vücut renkleri kızıl kahve renk tonuna sahip ve parlaktır. Hareketlerini sağlayan çok ince sıkıştırılmış tüyleri bulunur. Bu tüyler aynı zamanda sürünerek hareket etmelerini sağlar. Kanatlarının olmayışı ilk etapta uçamayacakları inancını doğursa da sıçrama mesafeleri tahmin edilenin çok fazla üzerindedir. Öyle ki, neredeyse kendi uzunluklarının 200 katı bir mesafeye sıçrama yetileri bulunur. Sıçrama hareketini sahip oldukları üç çift bacakla ile gerçekleştirirler ve bacakları sanılanın aksine uzun bir yapıya sahiptir.
Pire Çeşitleri
En sık rastlanılan pire türü, kedilerde sık sık görmeye alıştığımız pire türüdür. Kedi pirelerinin yanı sıra insan, köpek ve farelerde de bilinenin aksine pire görülme olasılığı bir hayli yüksektir. Pireler genellikle kendilerine rahat yaşam alanları oluşturabilecekleri tüylü canlıları tercih ederler ve bu canlılardan beslenirler. İnsanlar pirelerin ilk tercihi olan konaklar arasında yer almaz zira sadece insanlardan beslenerek yaşamda kalmaları mümkün değildir.
Pirelerin Üremesi
Pirelerin üreme dönemi oldukça kısa bir süreye yayılmış olup alan gereksinimlerinin bulunma kolaylığı ise hızlı üreme ve çoğalmalarını tetikleyen etkiler arasındadır.
Üreme evresi dişi pirenin yumurtasını belirlediği yere yerleştirmesi ile başlar. Bu yer genellikle yaşam alanı olarak seçtiği canlının yani konakçının tüyleri ya da derisidir. Pire yumurtalarının bırakılmış olduğu canlı bedeni hareket ettikçe derisi ve tüylerinde bulunan yumurtalar canlının yaşam alanındaki halı, kilim, yer havlusu, yatak nevresimi, koltuk örtüsü, yatak örtüsü veya mobilyalara düşer. Düştükleri alanda kuluçka dönemini geçiren yumurtalar 10 ila 12 günlük evre sonrasında larvaya dönüşür. Larvaların en belirgin özelliği, karanlık ve loş ortamları sevmeleridir. Bu nedenle ışıksız ortamları tercih ederek bu alanlarda 18 – 20 günlük bir süreci kapsayan koza yapma evresini geçirirler. Kozayı kendi etraflarına örerek yapan larvaların oluşturduğu bu yapıya pupa, evresine de pupa evresi denilir. Pupa evresi genellikle karanlık ve kuytu yerlerde gerçekleştiğinden tespit edilmesi biraz zor bir denemedir. 2 ila 3 haftalık pupa evresi sonrasında kozadan ergin pireler çıkarak yaşamlarını sürdürmek için besin aramaya başlarlar. Pirelerin oluşum alanları genellikle canlı yaşamlarının dolayısıyla canlı dışkı ve yemek artıklarının bulunduğu alanlar olduğundan ergin bir pirenin kendisine besin bulma dönemi çok da uzun sürmemektedir. Bulundukları alanda yer alan evcil hayvanlara, çiftlik hayvanlarına ya da insanlara geçerek ihtiyaç duydukları besinleri almaya başlarlar.
Pireler Nasıl Yok Edilir?
Pirelerin üreme ve yaşama alanları göz önünde bulundurulduğunda pire ile mücadelenin çok da kolay olmadığı gözler önüne serilmektedir. Yaşam alanı olarak seçtiği canlıdan ziyade canlının bulunduğu ortamdaki hemen her eşyanın da pire ile mücadele kapsamında temizlenmesi ve ayrıştırılması ihtiyacı doğar.
Mevcut bir yaşam alanından ve canlıdan pirelerin uzaklaştırılması ve yok edilmesi için çift yönlü önlemler alınmalıdır. Bunlardan biri fiziksel ayrıştırma yöntemleri diğeri ise kimyasal ayrıştırma ve uzaklaştırma yöntemleridir.
İlk etapta yapılması gereken öncelikli uzaklaştırma işlemi pirenin bulaştığı canlıdan olmalıdır. Evcil hayvanınızın pire tespiti yapılmalı, pirelerden uzaklaştırılmalı ve gerekli pire kontrol işlemleri yapılmalıdır. Böylelikle evcil hayvanınızı pirenin verdiği rahatsız edici kaşıntı ve deri tahribatından kurtarmış olacaksınız. İkinci aşamada ise yaşam alanını komple temizlemeli ve akabinde bir koruma programı uygulatarak yaşam alanına pire gelmesini önleyici önlemeler almalısınız.
Her türlü koruma işlemi öncesinde mevcut yaşam alanınızı komple temizlemeli, hali, kilim vb. kullanım ekipmanlarını temizletmeli ve pire ve yumurtalarından arındırmalı, yatak, nevresim ve örtü gibi, çoğu zaman havlular da dahil olmak üzere pire yumurtasının bırakılabileceği ve pirenin yaşamını sürdürebileceği tüm malzeme ve ekipmanların temizliğinden ve hijyeninden emin olmalısınız.
Tüm bu işlemler neticesinde bir koruma programı dahilinde evinizi ve yaşam alanlarını ilaçlatabilir ve pireleri uzaklaştırdığı ispat edilen önleyici faaliyetleri gerçekleştirebilirsiniz.
Pireler akrep familyasından gelme olmaları sebebiyle akrep kovucu birçok önlemin pire uzaklaştırma işleminde de işe yaradığı gözlemlenmiştir. Bu anlamda sık sık duyulan kedi otu, sosyete soğanı gibi bitkilerinde yetiştirilmesi pireden korunma yöntemleri arasında yerini alabilir.
